Δευτέρα 16 Μαΐου 2011

Οικονομική κρίση: Πότε θα δούμε τον πάτο?

Ένεκα που οι στιγμές είναι δύσκολες για όλο τον κόσμο προσπάθησα να σκεφτώ λίγο καθαρα και να προβλέψω πότε θα δούμε φώς.
Τί ορίζουμε σαν "φώς"? Ορίζουμε τη στιγμή εκείνη που θα πάρει μπρός η οικοδομή, το εμπόριο και οι υπηρεσίες. Οι άλλοι δύο πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, ο τουρισμός και η ναυτιλία φαίνεται πως ήδη έχουν βγεί απο την κρίση.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αγορά είναι θέμα ψυχολογίας. Διαφωνώ. Είναι θέμα οικονομικής κατάστασης, μόχλευσης, υπολογισμών και προβλέψεων των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Στο χωρίο αυτό θα ασχοληθούμε με τα νοικοκυριά, τους καταναλωτές δηλαδής, διοτί αυτοί κινούν τα πάντα.
Η κρίση προέκυψε. Δεν μας ενδιαφέρει στο κείμενο αυτό γιατί. Και βρήκε τον κόσμο σε υψηλή δανεισμό. Αλλά ένα επιπλέον χαρακτηριστικό της παρούσας φάσης είναι και η έλλειψη αποταμιεύσεων, με άλλα λόγια την ικανότητα χρήσης αποθηκευμένου κεφαλαίου για επένδυση ή κατανάλωση σε δύσκολες στιγμές.
Τα δύο συνδιάζονται σε έναν παράγοντα, την "δυνατότητα χρήσης κεφαλαίου", δανεικού ή αποθηκευμένου(το δάνειο αρχίζει όταν η αποταμίευση έχει τελειώσει).

Εδώ και πολλά χρόνια η αγορά κατοικίας αλλά και αγαθών (σε λιγότερο βαθμο) γίνεται όχι με αποταμιεύσεις αλλά με δάνεια, στεγαστικά και καταναλωτικά. Τα μέν πρώτα συνάπτονται με ενέχυρο την αξία του σπιτιού και τα τα μελλοντικά εισοδήματα, τα δεύτερα με "ενέχυρο" τα μελλοντικά εισοδήματα. Αυτή τη στιγμή και τα δύο ενέχυρα είναι αβέβαια γι αυτό και 1. οι καταναλωτές δεν θέλουν δάνειο, 2. οι τράπεζες δεν το δίνουν ακόμη και αν το ζητήσουν οι καταναλωτές.

Με την εμφάνιση της κρίσης στην ελλάδα η κατανάλωση έπεσε γιατί ένα μέρος των εισοδημάτων κατευθύνεται πλέον στην απομόχλευση (αποπληρωμή δανείων) και στην αποταμίευση (λόγω εργασιακής ανασφάλειας). Η οικοδομή πάγωσε και το εμπόριο και οι υπηρεσίες γνωρίζουν μάυρες μέρες.

Για να ξεκινήσει και πάλι η οικονομία να κινείται θα πρέπει
1. Να αυξηθεί η βεβαιότητα για τα μελλοντικά εισοδήματα.
2. Να υπάρχει αποταμίευση που μειώσει το ύψος του απαιτούμενου δανείου και άρα θα μειώσει τον απαιτούμενο βαθμό βεβαιότητας για τα μελλοντικά εισοδήματα.

Ο πρώτος παράγοντας σημαίνει οτι πρέπει να σταθεροποιηθεί η ανεργία για κάποιο διάστημα. Τότε θα αυξηθεί ο βαθμός βεβαιότητας των νοικοκυριών για τα μελλονικά τους εισοδήματα.
Ο δεύτερος σημαίνει να αποκτήσουν τα νοικοκυριά ένα σημαντικό αρχικό κεφάλαιο που συνεπικουρούμενο πλέον απο οικογενειακά κεφάλαια (γονείς) θα μπορεί να αποτελεί βάση για αγορά κατοικίας. Τότε θα απαιτείται μικρό πλέον δάνειο που όταν συνεπικουρείται απο εγγυήσεις τρίτων (γονέων συνταξιούχων και άρα σταθερού εισοδήματος ή και κατόχους ακίνητης περιουσίας) θα διασφαλίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις τράπεζες ώστε αυτές να δανείσουν.

ΠΟΤΕ?
1η Προσέγγιση
η περίοδος απομόχλευσης στα δυτικά κράτη είναι περί τα 7 έτη. Ας υποθέσουμε οτι στην ελλάδα λόγω μικρότερης μόχλευσης των νοικοκυριών (είναι πραγματικότητα: Μικρότερα δάνεια ως προς ΑΕΠ σχετικά με τις δυτικές οικονομίες) θα διαρκέσει 5 έτη. Τότε θα δούμε φως το: Αρχές 2009 + 5 έτη = αρχές 2014

2η Προσέγγιση
Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε το χρονικό σημείο σταθεροποίησης της ανεργίας.
Όσο υπάρχει ύφεση η ανεργία θα αυξάνεται. Σύμφωνα με τις προβλέψεις ύφεση θα έχουμε όλο το 11 και το μισό (τουλάχιστον) 12. Αρα η ανεργία φαίνεται να σταθεροποιείται στο δεύτερο μισό του 2012. Εδώ όμως έχουμε έναν επιπλέον "ελληνικό" παράγοντα: Την εμφάνιση επιπλέον ανέργων λόγω της μείωσης του δημοσίου τομέα. Επειδή οι μειωμένες προσλήψεις φαίνεται οτι θα διαρκέσουν όσο και το σταθεροποιητικό πρόγραμμα θα ήταν συνετό να υποθέσουμε οτι η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνει ακόμη και αν αρχίσει η ανάπτυξη. Για πόσο? Ας υποθέσουμε για 6 με 12 μήνες ακόμη, δηλαδή τις αρχές του 2013 οπότε και πιθανόν θα σταθεροποιηθεί. Ένα χρόνο αργότερα θα αρχίσεινα μειώνετα ελαφρά και αυτό θα μειώσει την αβεβαιότητα όσων ακόμα εργάζονται για τα μελλοντικά τους εισοδήματα. Δηλαδή αρχές του 2014.

Τα δάνεια και η απομόχλευση. Αν υποθέσουμε οτι το μέσο υπόλοιπο δανείου για τα νοικοκυριά είναι 10 έτη (λογικό: ο κύριος όγκος δανείων συνήφθη την τελευταία 15-ετία με μέσο χρόνο αποπληρωμής τα 20-30 έτη) τότε μια 5-ετία αποπληρωμών θα έχει μειώσει δραστικά το υπόλοιπο δανείου σε 5 έτη. Η δυνατότητα επιμήκυνσης του δανείου τότε στα 15 έτη θα μειώσει σημαντικά την δόση και άρα την ανασφάλεια πληρωμής της (συνδιασμένη με πιθανή βοήθεια απο τους γονείς) σε περίπτωση ανεργίας ένός μέλους της οικογένειας.

Η αγορά νέας κατοικίας. Φυσικά και δεν θα γίνεται πλέον με 100% χρηματοδότηση. Αλλα με συνδιασμό. Δεν θα επιστρέψουμε στην δεκαετία του 70 που έπρεπε να έχεις όλο το ποσό αλλά θα πρέπει να έχεις τουλάχιστον το μισό. Στη συγκέντρωση αυτού του ποσού είναι βέβαιο πλέον οτι θα συνεισφέρουν και γονείς και πεθερικά (αν θέλουν να γίνει κάποτε ο γάμος :) Πότε θα είναι σε θέση το νέο ζευγάρι να έχει στη διάθεσή του τουλάχιστον 120.000 ευρώ? Αν υποθέσουμε οτι το ζευγάρι αποταμιεύει 1.000 ευρώ το μήνα. Τότε θα φτάσει το μισό ποσό (το άλλο μισό γονείς-πεθερικά) σε 5 χρόνια.

Απο το 2009 έχει παγώσει η αγορά κατοικίας και ο κόσμος αποταμιεύει. Αρχές 2009 + 5 = Αρχές 2014 θα ξεκινήσει πάλι η οικοδομή. Δεν χρειάζεται να εξαντληθεί το απόθεμα των κατασχεμένων κατοικιών. Αν η αγορά αρχίσει να κινείται θα ξεκινήσουν και οι οικοδομές. Υπολογίζω οτι θα χρειαστεί περίπου 1 έτος για την απορόφηση των κατασχεμένων (~100.000 κατοικίες) όσος και ο χρόνος κατασκευής των νέων οικοδομών

Συνολικά λοιπόν, και με όλη την ανασφάλεια που μπορούν να έχουν τόσες υποθέσεις, θα δούμε ανάκαμψη μάλλον στις αρχές του 2014.

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Σχεδόν προφητικό, τότε που γράφτηκε...
Αλλά, μετά ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ....
:-(((

Στέλιος Καλτσούνης είπε...

Όχι μόνο ο Συριζα. Ήρθε και ο ΕΝΦΙΑ και οι λοιποί τρελοί φόροι που εμποδίζουν την απομόχλευση και την αποταμίευση...